HbA1c: A Key Index of Diabetes from the Perspectives of Modern Medicine and Traditional Thai Medicine

Introduction

Diabetes mellitus is a chronic non-communicable disease with a continuously rising prevalence worldwide. According to the World Health Organization (WHO), over 422 million people were living with diabetes in 2021, and this number is expected to increase annually (WHO, 2021). Single measurements of blood glucose cannot fully reflect long-term glycemic control. Therefore, Hemoglobin A1c (HbA1c) measurement has become a critical clinical tool, as it reflects the average blood glucose levels over the past 2–3 months.

In parallel, Traditional Thai Medicine (TTM) describes a condition resembling diabetes as resulting from the imbalance of Pitta, Vata, and Kapha (Gongpraboroksilapa, 1999). This imbalance disrupts bodily functions, particularly absorption and circulation of nutrients. Integrating knowledge from both modern medicine and TTM may enhance diabetes prevention and management in a sustainable and holistic manner.

HbA1c: Mechanism and Clinical Significance

Hemoglobin A1c is formed through a non-enzymatic glycation reaction between glucose and the amino-terminal of hemoglobin A in red blood cells. This reaction begins with the formation of a Schiff base, followed by an Amadori rearrangement, eventually producing the stable HbA1c molecule (Sherwani et al., 2016). Because red blood cells have a lifespan of approximately 90–120 days, HbA1c reflects the mean blood glucose over this period.

The diagnostic and clinical interpretation criteria, as recommended by the American Diabetes Association (ADA, 2023), are:

• < 5.7%: Normal
  
  

• 5.7–6.4%: Prediabetes
  
  

• ≥ 6.5%: Diabetes
  
  

HbA1c is therefore not only a diagnostic marker but also a tool to monitor therapeutic efficacy. Landmark studies, including the Diabetes Control and Complications Trial (DCCT) and the UK Prospective Diabetes Study (UKPDS), demonstrated that a 1% reduction in HbA1c reduces the risk of diabetic complications involving the kidneys, eyes, and peripheral nerves by 30–40% (UKPDS Group, 1998).

Understanding Diabetes in Traditional Thai Medicine

From the perspective of TTM, diabetes arises from imbalances in Pitta, Vata, and Kapha (Gongpraboroksilapa, 1999):

• Pitta imbalance: Associated with heat and metabolism, corresponding to chronic hyperglycemia.
  
  

• Vata imbalance: Affects circulation and the nervous system, explaining symptoms such as numbness in the extremities.
  
  

• Kapha imbalance: Leads to fatigue, weakness, and excessive thirst.
  
  

The chronic disruption of these three elements results in systemic dysfunction, which modern medicine interprets as diabetes and its complications.

Thai Herbal Medicine for Glycemic Control

Thailand has a long history of using herbal medicine to manage diabetes. Modern research supports the use of several herbs traditionally documented in Thai pharmacopeia:

1. Bitter melon (Momordica charantia)
   Contains charantin and polypeptide-p, which exhibit insulin-like activity. Clinical studies have shown significant reductions in blood glucose and HbA1c (Leung et al., 2009).
   
   

2. Turmeric (Curcuma longa)
   Curcumin enhances insulin sensitivity and reduces chronic inflammation. Human trials have demonstrated decreases in HbA1c and insulin resistance (Na et al., 2013).
   
   

3. Cinnamon (Cinnamomum spp.)
   Cinnamaldehyde stimulates insulin activity. Meta-analyses have reported reductions in average glucose levels and HbA1c (Akilen et al., 2012).
   
   

4. Okra (Abelmoschus esculentus)
   Mucilage and flavonoids slow glucose absorption. Studies in both animals and humans have confirmed its hypoglycemic effects (Nguyen et al., 2011).
   
   

Integrating Modern Medicine and Traditional Thai Medicine

An effective approach combines both paradigms:

• Use HbA1c to monitor long-term glycemic control and guide therapeutic adjustments.
  
  

• Apply TTM principles to restore balance among Pitta, Vata, and Kapha, addressing the root causes of metabolic dysfunction.
  
  

• Incorporate evidence-based herbal interventions, such as bitter melon, turmeric, and cinnamon, to enhance glycemic management and minimize side effects from pharmaceutical agents.
  
  

Conclusion

HbA1c is a gold-standard biomarker for managing diabetes, reflecting mean blood glucose levels over 2–3 months. Beyond diagnosis and monitoring, it plays a pivotal role in preventing diabetic complications. In TTM, diabetes stems from imbalances in Pitta, Vata, and Kapha, which can be addressed through herbal medicine and lifestyle interventions. Integrating modern clinical practice with TTM offers a holistic strategy with significant potential to improve long-term outcomes and quality of life in individuals with diabetes.

References

Akilen, R., Tsiami, A., Devendra, D., & Robinson, N. (2012). Cinnamon in glycaemic control: Systematic review and meta-analysis. Clinical Nutrition, 31(5), 609–615. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2012.04.003

American Diabetes Association. (2023). 6. Glycemic targets: Standards of medical care in diabetes—2023. Diabetes Care, 46(Supplement_1), S97–S110. https://doi.org/10.2337/dc23-S006

Gongpraboroksilapa. (1999). Traditional Thai Medicine: General Textbook, Pharmacy Section. Ministry of Public Health, Thailand.

Leung, L., Birtwhistle, R., Kotecha, J., Hannah, S., & Cuthbertson, S. (2009). Anti-diabetic and hypoglycaemic effects of Momordica charantia (bitter melon): A mini review. British Journal of Nutrition, 102(12), 1703–1708. https://doi.org/10.1017/S0007114509992054

Na, L. X., Li, Y., Pan, H. Z., Zhou, X. L., Sun, D. J., Meng, M., ... & Sun, C. H. (2013). Curcuminoids exert glucose-lowering effect in type 2 diabetes by decreasing serum free fatty acids: A double-blind, placebo-controlled trial. Molecular Nutrition & Food Research, 57(9), 1569–1577. https://doi.org/10.1002/mnfr.201200131

Nguyen, C., Baskaran, K., Kadam, S., & Njie-Mbye, Y. (2011). Effects of Abelmoschus esculentus (okra) on glucose levels in type 2 diabetic patients. Journal of Pharmacy and Bioallied Sciences, 3(3), 397–402. https://doi.org/10.4103/0975-7406.84449

Sherwani, S. I., Khan, H. A., Ekhzaimy, A., Masood, A., & Sakharkar, M. K. (2016). Significance of HbA1c test in diagnosis and prognosis of diabetic patients. Biomarker Insights, 11, 95–104. https://doi.org/10.4137/BMI.S38440

UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. (1998). Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes. The Lancet, 352(9131), 837–853. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(98)07019-6

World Health Organization. (2021). Diabetes. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes

บทนำ

โรคเบาหวานเป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรังที่มีอุบัติการณ์เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องทั่วโลก โดยองค์การอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) รายงานว่ามีผู้ป่วยเบาหวานมากกว่า 422 ล้านคนในปี ค.ศ. 2021 และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทุกปี (WHO, 2021) การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดเพียงครั้งเดียวไม่สามารถสะท้อนภาวะการควบคุมระดับน้ำตาลได้ทั้งหมด ด้วยเหตุนี้ การตรวจค่า Hemoglobin A1c (HbA1c) จึงมีความสำคัญในเชิงคลินิก เนื่องจากสะท้อนค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือดตลอดระยะเวลา 2–3 เดือนที่ผ่านมา

ในขณะเดียวกัน การแพทย์แผนไทยได้อธิบายโรคที่มีลักษณะคล้ายเบาหวานไว้ว่าเกิดจาก “ปิตตะ วาตะ และเสมหะกำเริบ” อันส่งผลให้ร่างกายหย่อนพิการ และเกิดความผิดปกติของการดูดซึมและการไหลเวียนสารอาหาร (กองประกอบโรคศิลปะ, 2542) การบูรณาการองค์ความรู้จากทั้งสองศาสตร์อาจช่วยเสริมประสิทธิภาพในการป้องกันและรักษาโรคเบาหวานอย่างยั่งยืน

HbA1c: กลไกและความหมายทางการแพทย์

Hemoglobin A1c เกิดจากปฏิกิริยา non-enzymatic glycation ระหว่างน้ำตาลกลูโคสกับหมู่อะมิโนปลายสายของฮีโมโกลบิน A ในเม็ดเลือดแดง โดยเริ่มจากการเกิด Schiff base และตามด้วย Amadori rearrangement จนกลายเป็นสารที่มีความเสถียรคือ HbA1c (Sherwani et al., 2016) เนื่องจากเม็ดเลือดแดงมีอายุเฉลี่ยประมาณ 90–120 วัน ค่าที่ได้จึงสะท้อนระดับน้ำตาลในเลือดย้อนหลังช่วงเวลาดังกล่าว

เกณฑ์การแปลผล (American Diabetes Association: ADA, 2023):

• < 5.7%: ปกติ
  
  

• 5.7–6.4%: ภาวะเสี่ยงเบาหวาน (Prediabetes)
  
  

• ≥ 6.5%: เบาหวาน
  
  

การตรวจ HbA1c จึงเป็นทั้งเกณฑ์การวินิจฉัยและการติดตามผลการรักษา โดยมีหลักฐานจากงานวิจัยขนาดใหญ่ เช่น DCCT และ UKPDS ที่ยืนยันว่าการลดค่า HbA1c ลงทุก 1% สามารถลดความเสี่ยงโรคแทรกซ้อนทางไต ตา และประสาทส่วนปลายได้ถึง 30–40% (UKPDS Group, 1998)

การอธิบายโรคเบาหวานในมุมมองแพทย์แผนไทย

ตามทฤษฎีการแพทย์แผนไทย โรคเบาหวานถูกอธิบายว่าเป็นภาวะที่ ปิตตะ วาตะ และเสมหะกำเริบ (กองประกอบโรคศิลปะ, 2542)

• ปิตตะกำเริบ: เกี่ยวข้องกับความร้อนและการเผาผลาญ → สอดคล้องกับภาวะน้ำตาลในเลือดสูงเรื้อรัง
  
  

• วาตะกำเริบ: ส่งผลต่อระบบไหลเวียนและประสาท → อธิบายอาการชาปลายมือปลายเท้า
  
  

• เสมหะกำเริบ: ทำให้เกิดความอ่อนแรง เหนื่อยง่าย และกระหายน้ำบ่อย
  
  

การเสียสมดุลของธาตุทั้งสามนี้ก่อให้เกิดความผิดปกติเรื้อรัง ซึ่งในปัจจุบันสามารถตีความได้ว่าเป็น “เบาหวานและภาวะแทรกซ้อน”

สมุนไพรไทยในการคุมระดับน้ำตาล

ประเทศไทยมีการใช้สมุนไพรเพื่อรักษาโรคเบาหวานมาตั้งแต่อดีต ปัจจุบันมีงานวิจัยสมัยใหม่สนับสนุนสมุนไพรหลายชนิดที่ระบุไว้ใน ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรมไทย ดังนี้

1. มะระขี้นก (Momordica charantia)
   มีสาร charantin และ polypeptide-p ที่ออกฤทธิ์คล้ายอินซูลิน งานวิจัยพบว่าช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดและ HbA1c ได้อย่างมีนัยสำคัญ (Leung et al., 2009)
   
   

2. ขมิ้นชัน (Curcuma longa)
   สาร curcumin ช่วยเพิ่มความไวต่ออินซูลินและลดการอักเสบเรื้อรัง งานวิจัยในมนุษย์พบว่าการเสริม curcumin สามารถลด HbA1c และภาวะดื้อต่ออินซูลิน (Na et al., 2013)
   
   

3. อบเชย (Cinnamomum spp.)
   มีสาร cinnamaldehyde กระตุ้นการทำงานของอินซูลิน การศึกษาแบบ meta-analysis แสดงให้เห็นว่าอบเชยช่วยลดระดับน้ำตาลเฉลี่ยและ HbA1c ได้ (Akilen et al., 2012)
   
   

4. กระเจี๊ยบเขียว (Abelmoschus esculentus)
   เมือกและ flavonoids ในกระเจี๊ยบเขียวช่วยชะลอการดูดซึมกลูโคส งานวิจัยจากมาเลเซียยืนยันฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือดในสัตว์ทดลองและมนุษย์ (Nguyen et al., 2011)
   
   

การบูรณาการการแพทย์แผนปัจจุบันและการแพทย์แผนไทย

แนวทางที่มีประสิทธิภาพสูงสุดคือการผสมผสานสองศาสตร์เข้าด้วยกัน ได้แก่:

• ใช้ HbA1c เพื่อติดตามและประเมินผลการควบคุมน้ำตาลในระยะยาว
  
  

• ใช้ การปรับสมดุลธาตุ ตามหลักแพทย์แผนไทย (ปิตตะ วาตะ เสมหะ) เพื่อแก้รากของความผิดปกติ
  
  

• ใช้ สมุนไพรที่ผ่านการวิจัย เช่น มะระขี้นก อบเชย ขมิ้นชัน เพื่อเสริมประสิทธิภาพการรักษาและลดผลข้างเคียงของยา
  
  

สรุป

HbA1c เป็นตัวชี้วัดมาตรฐานที่สำคัญที่สุดในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน เนื่องจากสะท้อนระดับน้ำตาลเฉลี่ยในช่วง 2–3 เดือน การตรวจค่านี้ไม่เพียงช่วยในการวินิจฉัยและติดตามการรักษา แต่ยังเชื่อมโยงกับการป้องกันโรคแทรกซ้อนอีกด้วย ในมุมมองการแพทย์แผนไทย โรคเบาหวานเกิดจากความไม่สมดุลของธาตุปิตตะ วาตะ และเสมหะ ซึ่งแนวทางการรักษาอาจใช้สมุนไพรที่มีงานวิจัยสนับสนุนเพื่อช่วยควบคุมระดับน้ำตาลและปรับสมดุลของร่างกาย การบูรณาการการแพทย์ทั้งสองระบบจึงเป็นแนวทางที่มีศักยภาพสูงและสอดคล้องกับแนวคิดสาธารณสุขเชิงองค์รวม

เอกสารอ้างอิง

• Akilen, R., Tsiami, A., Devendra, D., & Robinson, N. (2012). Cinnamon in glycaemic control: Systematic review and meta analysis. Clinical Nutrition, 31(5), 609–615. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2012.04.003
  
  

• American Diabetes Association. (2023). 6. Glycemic targets: Standards of medical care in diabetes—2023. Diabetes Care, 46(Supplement_1), S97–S110. https://doi.org/10.2337/dc23-S006
  
  

• กองประกอบโรคศิลปะ. (2542). ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรมไทย. กระทรวงสาธารณสุข.
  
  

• Leung, L., Birtwhistle, R., Kotecha, J., Hannah, S., & Cuthbertson, S. (2009). Anti-diabetic and hypoglycaemic effects of Momordica charantia (bitter melon): A mini review. British Journal of Nutrition, 102(12), 1703–1708. https://doi.org/10.1017/S0007114509992054
  
  

• Na, L. X., Li, Y., Pan, H. Z., Zhou, X. L., Sun, D. J., Meng, M., ... & Sun, C. H. (2013). Curcuminoids exert glucose-lowering effect in type 2 diabetes by decreasing serum free fatty acids: A double-blind, placebo-controlled trial. Molecular Nutrition & Food Research, 57(9), 1569–1577. https://doi.org/10.1002/mnfr.201200131
  
  

• Nguyen, C., Baskaran, K., Kadam, S., & Njie-Mbye, Y. (2011). Effects of Abelmoschus esculentus (okra) on glucose levels in type 2 diabetic patients. Journal of Pharmacy and Bioallied Sciences, 3(3), 397–402. https://doi.org/10.4103/0975-7406.84449
  
  

• Sherwani, S. I., Khan, H. A., Ekhzaimy, A., Masood, A., & Sakharkar, M. K. (2016). Significance of HbA1c test in diagnosis and prognosis of diabetic patients. Biomarker Insights, 11, 95–104. https://doi.org/10.4137/BMI.S38440
  
  

• UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. (1998). Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes. The Lancet, 352(9131), 837–853. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(98)07019-6
  
  

• World Health Organization. (2021). Diabetes. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes